Podejścia terapeutyczne w autyzmie
TEACCH jako wiodące podejście w pracy z osobami ze spektrum autyzmu
Pomimo, że wciąż powstają nowe terapie i podejścia- bardzo wiele z nich bazuje właśnie na tym programie z Północnej Karoliny w Stanach Zjednoczonych. Dr Eric Schopler i dr Robert Reicher stworzyli podstawy podejścia TEACCH w 1966 roku. Prace zespołu specjalistów zakończyły się sukcesem, gdy w 1972 r. Zgromadzenie Ogólne Stanu Północna Karolina przyjęło ustawę nakazującą utworzenie Oddziału Leczenia i Kształcenia Dzieci z Autyzmem i Podobnymi Upośledzeniami Komunikacji –TEACCH. W 1980 roku TEACCH został ogłoszony jako najskuteczniejszy program stanowy dla dzieci z autyzmem w Stanach Zjednoczonych. W Europie głównym specjalistą przekazującym wiedzę na temat TEACCH był Teo Peters z Belgii, który przekazał swoje doświadczenie także w Polsce na szkoleniach zorganizowanych w Fundacji SYNAPSIS. Odwiedzając ośrodki, organizacje i stowarzyszenia zajmujące się terapią autyzmu spotkałam się z wykorzystaniem doświadczeń TEACCH w Kostaryce, Portugalii, Słowenii, Wielkiej Brytanii i Grecji. Nigdzie jednak program nie zaobserwowałam, by został on wprowadzony jako rozwiązanie systemowe , jak w Północnej Karolinie.
TEACCH posiada kilka założeń
Zrozumienie kultury autyzmu
Autyzm choć nie jest osobna kulturą, podobnie wpływa na różnice we wszystkich sferach życia:
• Sposób myślenia
• Ubieranie się
• Jedzenie
• Pracę
• Spędzanie czasu wolnego
• Interakcje
• Komunikowanie się i wiele innych.
Dostrzegając i rozumiejąc te różnice, nauczyciel ma być niejako tłumaczem międzykulturowym. Z jednej strony wyjaśniając oczekiwania i reguły nie-autystycznego świata swoim uczniom. Z drugiej zaś widząc możliwość zmiany środowiska, by ułatwić funkcjonowanie osobom z autyzmem. Ma widzieć zarówno mocne strony, jak i ograniczenia swoich wychowanków.
Realizując cele kierujemy się zasadami
1. Celem nie jest dążenie do bycia jak osoby neurotypowe, ale osiągnięcie jak najpełniejszego uczestnictwa w środowisku społecznym.
2. Osiąganie celów programu jest możliwe poprzez respektowanie różnic i indywidualizację.
3. Konieczna jest adaptacja środowiska do potrzeb osób z autyzmem.
4. Ośrodki dla osób z autyzmem mają: zwiększać rozumienie osób z autyzmem, sprawiać, że środowisko będzie bardziej zrozumiałe.
Rozumienie sposobu myślenia osób z autyzmem jest istotne we wprowadzaniu strukturalizacji w pracy z dzieckiem i rodziną. Podejście wskazuje na następujące trudności:
• Nieumiejętność nadawania znaczenia zachowaniom/ brak wyciągania wniosków, nauki na własnym doświadczeniu
• Nadmierna koncentracja na szczegółach
• Rozpraszalność uwagi (bodźce zewnętrzne: szum, hałas, bodźce wzrokowe, światło oraz operacje wykonywane w myślach: liczenie, rymowanie)
• Rozumienie dosłowne
• Trudności w łączeniu różnych faktów/ informacji ze sobą
• Problemy z organizacją i sekwencyjnością (co, po czym?)
• Trudności z generalizacją
Komunikacja rodzic - nauczyciel-terapeuta
Wprowadzanie zmian w otoczeniu, tworzenie planów lub systemów pracy wymaga komunikacji pomiędzy nauczycielami, rodzicami, terapeutami. Doświadczenie wielu państw pokazuje, że jest podejście TEACCH może mieć bardzo pozytywne wyniki i jest przyjazne osobom ze spektrum autyzmu. Jak większość metod musi być jednak stosowane z dużą rozwagą. Zbyt silna struktura i sztywne rutyny mogą pogłębić brak elastyczności i niechęć do zmian u osób z autyzmem.
Metoda RDI – terapia autyzmu
RDI pokazuje rodzicom nowe drogi budowania kontaktu z dzieckiem ze spektrum autyzmu. Celem terapii jest podwyższenie jakości życia osób z autyzmem, rozumianej jako posiadanie przyjaciół, rodziny i płatnej pracy. Metoda zapewnia całościowe wsparcie dla rodziny: od specjalistów, po informacje do możliwości kontaktowania się z innymi rodzicami.
RDI to skrót od angielskiego Relationship Development Intervention. W Polsce używana jest nazwa Metoda Rozwoju Relacji lub Program Rozwoju Relacji. RDI jest metodą leczenia autyzmu. Program bazuje na relacjach i komunikacji, zakorzeniony jest w podejściu rozwojowym. Program RDI powstał w USA a jego twórcą jest Steven Gutstein – doktor psychologii klinicznej. Dr Gutstein prowadził badania na temat sposobu w jaki małe dzieci stają się kompetentnymi uczestnikami relacji międzyludzkich. Interesował się wczesnymi relacjami dzieci z rodzicami oraz w jaki sposób relacje te sprzyjają nauce myślenia, komunikacji i wchodzenia w związki z innymi. Zauważył, że trudności związane z autyzmem są związane z inteligencją dynamiczną, która kształtuje się we wczesnych relacjach i umożliwia samodzielne rozwiązywanie problemów i elastyczne myślenie. To stało się początkiem dalszych inspiracji.
Celem autora RDI było znaczące polepszenie jakości życia osób ze spektrum autyzmu. Nie poprzestał na podnoszeniu kompetencji, ale chciał osoby z autyzmem przygotowywać do niezależności – nawiązywania przyjaźni, utrzymywania płatnej pracy, zakładania rodziny.
Dlatego główne cele terapii koncentrują się wokół triady autyzmu i są to: budowanie elastyczności w myśleniu, zachowaniu, komunikacji, wykształcenie umiejętności nawiązywania relacji z ludźmi i komunikowania się niezależnie od sytuacji.
W odpowiedzi na te wątpliwości, po wielu latach badań nad wczesnym rozwojem społecznym i latach doświadczeń zawodowych, powstał program RDI. Dr Gutstein wraz ze współpracownikami zajęli się rozłożeniem rozwoju społeczno-emocjonalnego na etapy a każdego z etapów na drobne kroki. Dzięki takiemu usystematyzowaniu celów rozpoczęli przeprowadzanie kolejnych podopiecznych przez rozwój Inteligencji Dynamicznej.
Obecnie program RDI jest całościową interwencją dla dziecka, kolejne rodziny dołączają do społeczności i szkolą się kolejni konsultanci. Na anglojęzycznej oficjalnej stronie RDI można przeczytać o aktualnych działaniach.
Dynamiczna inteligencja jest kluczem
Podstawą RDI jest teoria inteligencji dynamicznej. Według niej procesy myślowe odbywające się naszych mózgach możemy podzielić na statyczne i dynamiczne. Teoria ta ma pokrycie w badaniach aktywności mózgu. Kiedy używamy inteligencji statycznej w mózgu aktywują się proste połączenia pomiędzy neuronami. Inteligancja dynamiczna wymaga aktywności wielu obszarów mózgu jednocześnie.
Działania, które wymagają użycia myślenia statycznego to np.
• obliczenie działania: 2+2,
• szczotkowanie zębów,
• powiedzenie „na zdrowie”, kiedy ktoś kicha,
• zatrzymanie się na świetle czerwonym.
Są to czynności zautomatyzowane, które nie wymagają od nas zastanawiania się nad możliwymi rozwiązaniami. Umiejętności statyczne to: naśladowanie, zapamiętywanie faktów i procedur, codzienne nawyki, działanie według planu, pisanie ręczne lub na klawiaturze.
Dynamiczną inteligencję wykorzystujemy w sytuacjach w których istnieje wiele możliwych odpowiedzi np.
• planowanie weekendu,
• plotkowanie,
• flirtowanie,
• martwienie się,
• stawianie hipotez,
• rozpamiętywanie.
Takie działania wymagają elastyczności w myśleniu, integracji różnych funkcji w mózgu. Umiejętności dynamiczne to m. in.: przewidywanie, innowacyjność, szacowanie, rozważanie, podsumowywanie, wnioskowanie.
Inteligencja dynamiczna pozwala nam wykorzystywać całą naszą wiedzę w ciągle zmieniającym się świecie. To inteligencja dynamiczna determinuje powodzenie ważnych działań podejmowanych w życiu.
Pobierz całość materiału -> POBIERZ
_____________________________________________________
Autorka: Pani Monika Bekker-Goska - magister pedagogiki opiekuńczo-wychowawczej, oligofrenopedagog, coach, neurodydaktyk, psycholog motywacji.
