Praca z dzieckiem z zaburzeniem ze spektrum autyzmu
Praca z osobami autystycznymi musi uwzględniać ich specyficzne potrzeby wynikające z zaburzenia. ASD charakteryzuje się utrzymującymi się trudnościami do rozpoczynania i podtrzymywania wzajemnych interakcji społecznych i komunikacji oraz szeregiem ograniczonych, powtarzalnych i bardzo sztywnych wzorców zachowań, zainteresowań i aktywności. Początek zaburzenia występuje zazwyczaj we wczesnym dzieciństwie, ale objawy mogą ujawnić się w pełni dopiero później, gdy wymagania społeczne przekroczą ograniczone możliwości. Doświadczane trudności są wystarczająco poważne, aby powodować ograniczenie w funkcjonowaniu w obszarach osobistych, rodzinnych, społecznych, edukacyjnych, zawodowych lub innych ważnych i są zwykle wszechobecną cechą danej osoby, którą można zaobserwować we wszystkich warunkach, chociaż mogą się różnić w zależności od sytuacji społecznej, edukacyjnej lub innych czynników.
Indywidualizacja w pracy z dziećmi ze SPE
Od niedawna w pracy z każdym dzieckiem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi podkreśla się wagę indywidualizacji. Polega ona na uwzględnianiu w systemie dydaktyczno-wychowawczym różnic w rozwoju poszczególnych uczniów oraz dostosowanie do nich treści, metod i organizacji działań pedagogicznych. Co to konkretnie oznacza w przypadku ucznia z ASD? Pracując z dzieckiem autystycznym należy:
- poznać historię jego terapii,
- przeprowadzić wywiad z rodzicami/opiekunami,
- dowiedzieć się, jaka forma terapii jest obecnie prowadzona,
- nawiązać kontakt z terapeutami prowadzącymi dziecko poza szkołą,
- dokładnie poznać potrzeby i możliwości dziecka (przeprowadzić diagnozę funkcjonalną),
- opracować indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny (w skrócie IPET) uwzględniający system motywacyjny dla dziecka,
- przygotować warunki edukacyjne do potrzeb i zainteresowań dziecka z ASD,
- nie zapominać o elastyczności, kreatywności i nieustannym byciu uważnym,
- starać się działać zespołowo – z rodzicami/opiekunami i specjalistami pracującymi z dzieckiem poza szkołą.
Dzieci ze spektrum autyzmu w szkole ogólnodostępnej
Obecnie niewiele jest naukowo uzasadnionych badań dotyczących skuteczności większości interwencji mających na celu pomoc ludziom z ASD. Wiadomo jednak, że pewne interwencje są bardziej obiecujące niż inne. Na przykład istnieją mocne dowody naukowe na poparcie skuteczności niektórych interwencji behawioralnych i rozwojowych dla małych dzieci. Istnieją równie mocne dowody naukowe, które pokazują, że niektóre interwencje, takie jak ułatwiona komunikacja, nie są skuteczne, a inne – takie jak delfinoterapia – nawet niebezpieczne. Terapią zajmują się jednak specjaliści – pedagodzy specjalni czy psycholodzy, którzy mają uprawnienia do przeprowadzania diagnozy i terapii. Co w przypadku, kiedy mówimy o tzw. inkluzji edukacyjnej, czyli włączaniu dziecka z niepełnosprawnością/zaburzeniem do zespołu klasowego w szkole ogólnodostępnej?
Nauczyciel nauczania wczesnoszkolnego lub nauczyciel przedmiotu często nie ma wiedzy oraz umiejętności i narzędzi do pracy z dzieckiem z ASD, co jednak nie zwalnia go z obowiązku samodoskonalenia się w tym zakresie. Istnieje wiele opracowań, które wychodzą naprzeciw tym wymaganiom, które prócz wprowadzenia teoretycznego oferują także gotowe pomoce do wykorzystania . Jest to niezwykle przydatne szczególnie na początku pracy z dzieckiem, kiedy nie ma się wiedzy, a co za tym idzie pomysłu na wspólną pracę. Warto jednak wybierać mądrze, kierując się choćby zasadą sprawdzenia autorów danego opracowania – ich kwalifikacji zawodowych i doświadczenia.
Eduterapeutica Autyzm to jedyny taki system wspierający całe grono pedagogiczne. Jest to zbiór praktycznych i różnorodnych materiałów zebranych w jednym miejscu. W pakiecie zawarto przydatne wskazówki, szczególnie dla nauczycieli klas 1-8, jak zachować się w pracy z uczniem ze spektrum autyzmu oraz jak przygotować całą klasę do integracji z uczniem z ASD.
dr n. społ. Joanna Buława-Halasz