Uczeń z ADHD: jak dostosować wymagania?
Rozporządzenie w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych jednoznacznie wskazuje na obowiązek dostosowywania wymagań wobec uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub wobec których dokonano rozpoznania w obszarze potrzeb wsparcia i rozwoju. Uczeń ze zdiagnozowanym ADHD lub bez diagnozy, ale z symptomami zachowań tego typu, powinien mieć dostosowane wymagania w sposób formalny oraz praktyczny.
Arkusz dostosowania wymagań powinien stanowić odpowiedź na pytanie „Jak pracować z uczniem?”, bo diagnoza i wskazane cele są odpowiedzią na pytanie: „Co jest zakresem wsparcia?”. Punktem wyjścia do jego opracowania jest właściwa charakterystyka zasobów dziecka oraz wskazanie obszarów do pracy.
Studium przypadku Janka, ucznia szkoły podstawowej
Mocne strony pozwalają uwzględniać zasoby ucznia celem balansowania jego deficytów. Takiej analizy dokonuje nauczyciel na podstawie opinii poradni oraz rozpoznań dokonanych podczas obserwacji na lekcji. Deficyty rozwojowe są bezpośrednią informacją do sformułowania celów, które będą realizowane w trakcie bieżącej pracy z uczniem, a nie tylko w ramach zajęć specjalistycznych. Cele (zgodnie z metodą SMART) powinny być skonkretyzowane, mierzalne, ambitne, realne i terminowe, aby mogły być punktem odniesienia do oceny efektywności udzielanej pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
Przykład:
Wśród słabych stron Jasia należy wskazać przede wszystkim problem z czekaniem na swoją kolej, adekwatnym reagowaniem w sytuacjach trudnych emocjonalnie i komunikacją w grupie rówieśniczej. Uczeń ma również trudność z zapamiętywaniem bezpośrednim i wyobraźnią przestrzenną. Szczególnie jest to widoczne podczas zajęć humanistycznych, jak również na matematyce (geometria). Szybko się dekoncentruje. Do jego mocnych stron można zaliczyć sprawność fizyczną, poczucie humoru i spostrzegawczość. Zauważa szczegóły w zachowaniach innych bardziej niż pozostałe dzieci.
Należy dążyć do wyćwiczenia u chłopca umiejętności czekania we wskazanym czasie na swoją kolej. Ponadto istotne jest, aby realizował zadania jednoetapowe od początku do końca. Nauczyciel powinien wprowadzać elementy kontrolowanej dekoncentracji, np. uczeń w trakcie lekcji wstaje i siada co 15 minut.
Kolejnym elementem arkusza jest sposób dostosowania wymagań wynikających z przedmiotowych programów nauczania. Należy wskazać te wymagania, których dziecko nie jest w stanie zrealizować w sposób normatywny. Trzeba przy tym pamiętać, że poza wskazaniami przedmiotowymi nauczyciele realizują także inne zapisy z arkusza.
Nauczyciel powinien także określić warunki organizacji kształcenia oraz dostosowania przestrzeni edukacyjnej do potrzeb ucznia, czyli wszelkie „udogodnienia”, które pomogą dziecku w skupieniu uwagi, np. preferowane metody pracy i sposoby prezentowania wiedzy (pokaz, ćwiczenia praktyczne, gry dydaktyczne, projekt, stopniowanie trudności).
Przykład:
Warunki organizacji kształcenia i dostosowanie przestrzeni edukacyjnej do potrzeb Jasia:
- zaznaczanie markerem treści do zapamiętania, komunikowanie ważnych czynności podczas lekcji bezpośrednio dziecku, np. „Uwaga, Jasiu zaczynasz pisać!”,
- piłka do aktywnego siedzenia na przedmiotach wymagających szczególnej koncentracji (przede wszystkim chodzi o przedmioty humanistyczne) – pozwoli to Jasiowi rozładować napięcie sensoryczne i somatyczne, które niekiedy powoduje wzmożoną dekoncentrację,
- miejsce w ławce z dala od okna, tyłem do tablic edukacyjnych.
W kolejnej części arkusza należy wskazać formy pracy z uczniem (praca indywidualna, praca z pomocą nauczyciela, stosowanie pytań pomocniczych, wydłużenie czasu na opracowanie danej partii materiału, praca ucznia w diadzie/triadzie). W części „Środki dydaktyczne” nauczyciele odnoszą się do tych pomocy dydaktycznych, z których będą korzystać podczas lekcji oraz w ramach zajęć specjalistycznych.
Przykład:
W pracy z uczniem wykorzystane zostaną ćwiczenia z pakietu „Eduterapeutica ADHD” :
- „Koszykówka”, „Klamerki”, „Pojazdy”, które uczą oczekiwania, wydłużają reakcję skupienia,
- „Bańki mydlane”, „Leniwe ósemki”, które mają na celu wzmacnianie linii środka w myśleniu oraz koordynować pracę obu półkul mózgowych, co wpływa na koncentrację uwagi
- „Termometr złości”, „Co można zrobić zamiast”, które pomagają w rozpoznawaniu i interpretacji emocji oraz uczą, jak je regulować,
- „Jak można zapytać”, „Moje emocje”, które uczą myślenia społecznego, rozumienia innych,
- „Walizka”, „Ukryte dźwięki” do doskonalenia pamięci wzrokowej, słuchowej, skojarzeniowej oraz technik uczenia się,
oraz długopis 3D i karty pracy „Gra w muchę” i „Bezludna wyspa”, które mają na celu rozwijanie myślenia przestrzennego.
W ostatniej części arkusza należy odnieść się do sposobów i preferowanych form sprawdzania wiedzy i umiejętności (np. uczeń będzie oceniany zgodnie z zasadami WSO lub wg odrębnych kryteriów – dodatkowo zostaną uwzględnione zaangażowanie i motywacja). Tak sformułowany arkusz jest praktyczną wskazówka, jak pracować z uczniem.
Autor:
Monika Bekker-Goska - magister pedagogiki opiekuńczo-wychowawczej, oligofrenopedagog, coach, neurodydaktyk, psycholog motywacji.
