Dzieci z ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) stanowią wyzwanie dla dorosłych, zarówno dla rodziców, jak i dla nauczycieli przedszkoli i szkół, ponieważ są one impulsywne, nieuważne, przejawiają częste wahania nastroju, są drażliwe i skłonne do irytacji, szybko się nudzą, mają zmniejszoną zdolność empatii. Ich sposób funkcjonowania wpływa zarówno na uczenie się, jak i zachowanie, utrudniając im przebywanie w grupie rówieśniczej zarówno w przedszkolu, jak i w szkole.
"Niegrzeczne" dzieci z ADHD
Dzieci z ADHD są postrzegane jako niegrzeczne, jednak widoczne w ich zachowaniu objawy są skutkiem zmian zachodzących w mózgu w wyniku współistnienia wielu przyczyn: genetycznych, biologicznych, psychologicznych oraz społeczno-kulturowych. Zmiany zachodzące w mózgu dziecka z ADHD dotyczą takich obszarów, jak: kora przedczołowa kierująca zachowaniem, oceniająca sytuację, planująca i przewidująca, hipokamp odpowiedzialny za pamięć oraz regulujący motywacje i emocje, ciało migdałowate biorące udział w procesie uczenia się, odczytujące bodźce emocjonalne, jądro półleżące związane z pozytywnym wzmocnieniem oraz odpowiedzialne za powstawanie uzależnień, a także móżdżek utrzymujący równowagę ciała, odpowiedzialny za automatyzację ruchów i podtrzymywanie motywacji. Jeśli mózg dziecka z ADHD pracuje inaczej, trudniej mu się skoncentrować, podejmuje więcej ryzykownych zachowań niż inne dzieci, częściej łamie zasady, przejawia więcej zachowań niepożądanych, szybciej wchodzi w konflikty. Dziecko z ADHD potrzebuje wsparcia ze strony dorosłych, którzy powinni jak najwięcej wiedzieć na temat tego zaburzenia, by móc jak najlepiej pomóc dziecku. Kluczową strategią jest zorientowanie na zasady, co oznacza: powstrzymywanie się od natychmiastowego i nieprzemyślanego reagowania na bieżące nieposłuszeństwo dziecka, wykorzystywanie tego odroczenia w czasie na przemyślenie zasad pracy z dzieckiem z ADHD, wybranie reakcji na zachowanie dziecka zgodnej z zasadami.
Wspieraj i doceniaj dziecko z ADHD
Co mogą robić dorośli w codziennej pracy z dzieckiem, by pomóc mu minimalizować skutki wynikające z ADHD? Udzielać natychmiastowej informacji zwrotnej, przy czym ważne jest, by dziecko dokładnie wiedziało, co w jego postępowaniu jest dobre, a co wymaga zmiany. Należy pamiętać o docenianiu wysiłku i zaangażowania dziecka, dlatego ważne jest stosowanie częstych informacji zwrotnych dających możliwość „przyłapywania” dziecka na tym, co zrobiło dobrze, a tym samym wzmacniania jego motywacji do podejmowania kolejnych wyzwań. Komunikaty kierowane do dziecka z ADHD muszą być krótkie, jasne i zrozumiałe. Dla ułatwienia dziecku nauki warto umieszczać w widocznym miejscu informacje będące dla dziecka wskazówkami, jak w danej sytuacji może się zachować, np. dzielenie się zabawkami/przyborami szkolnymi podczas zabawy/pracy grupowej; cicha buzia, spokojne ręce. W zależności od możliwości poznawczych dziecka mogą one być zapisane lub przygotowane w formie obrazkowej Skutecznym sposobem minimalizowania zachowań niepożądanych jest zatrzymanie się przed daną sytuacją i przypomnienie wspólnie z dzieckiem zasad, ustalenie konsekwencji zachowań pożądanych i niepożądanych oraz trzymanie się ustaleń, gdy znajdziemy się w sytuacji problemowej. Niezwykle ważna w pracy z dzieckiem z ADHD jest konsekwencja, a zatem wszystkie osoby dorosłe przebywające z dzieckiem w ciągu dnia w różnych miejscach i sytuacjach, powinny na dane zachowanie dziecka zawsze reagować w ten sam sposób.
Komunikuj się z dzieckiem z ADHD
Przebywanie z dzieckiem z ADHD zarówno w domu, jak i w przedszkolu/szkole, wymaga od dorosłych przygotowania merytorycznego, a jednocześnie zrozumienia, że zachowania dziecka wynikają z zaburzeń, a nie z jego złej woli, dlatego należy zaakceptować dziecko takie, jakie jest, oraz podjąć działania mające na celu minimalizowanie niepożądanych zachowań, a tym samym możliwie najbardziej skuteczne wdrażanie dziecka do funkcjonowania w społeczeństwie. Wsparcie terapeuty w przypadku dziecka z ADHD jest koniecznie, ponieważ dzięki temu rodzic będzie potrafił pracować z dzieckiem w domu według zaleceń specjalisty.
________________________________________________________________________
Autorka: Adriana Kloskowska - nauczyciel dyplomowany, polonista, pedagog specjalny, specjalista wczesnego wspomagania rozwoju dziecka oraz pracy z uczniami z autyzmem, terapeuta i diagnosta integracji sensorycznej, wykładowca akademicki, doradca zawodowy i coach kariery, dyrektor i szkoleniowiec w Impuls do Rozwoju Edukacji, dyrektor, diagnosta i terapeuta neurorozwojowy w Impuls do Rozwoju Specjalistyczne Centrum Neurorozwojowe w Grudziądzu, mówca motywacyjny, koordynatorka sieci współpracy dla nauczycieli z zakresu zaburzeń komunikacyjnych: mutyzm wybiorczy, afazja; autorka materiałów i programów szkoleniowych dla dyrektorów, nauczycieli, wychowawców i doradców zawodowych, projektów rozwojowych i artykułów, które publikuje m. in. w Charakterach, Małych Charakterach, Newsweek Psychologii, Głosie Pedagogicznym, Monitorze Dyrektora Szkoły, Monitorze Dyrektora Przedszkola, Forum Placówek Niepublicznych, Wczesnej Edukacji, Życiu Szkoły, TIKu w Edukacji, Polonistyce, Terapii Specjalnej, redaktor naczelna Kwartalnika Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Integracji Sensorycznej Integracja Sensoryczna 1-3/2021, członek Rady Naukowej Stowarzyszenia Terapeutów Neurorozwojowych, pasjonatka ludzkiego mózgu, propaguje edukację opartą na wiedzy z zakresu neuronauki, prowadzi na FB strony Impuls do Rozwoju Edukacji, Impuls do Rozwoju Specjalistyczne Centrum Neurorozwojowe oraz grupy Impuls dla nauczycieli, Impuls dla rodziców, mama nastolatki.
