ADHD – praktyczny warsztat pracy z dzieckiem
Szymon lat 10. Energiczny chłopak, którego poznałam 2 lata temu w moim gabinecie. Przyszedł z mamą. Uśmiechnięty, pogodny, bardzo ciekawy „zawartości” mojego miejsca pracy. Przedstawiliśmy się sobie, po czym szybko, bez nadmiernego dystansu zapytała „Czy mogę tą/tą/tą zabawkę/grę?”. Poprosiłam, żeby wybrał jedno z dwóch zaproponowanych przeze mnie miejsc do siedzenia, obróciłam 1.5 minutową klepsydrę i odpowiedziałam, że udzielę mu odpowiedzi na to pytanie po tym jak przesypie się czas w wyznaczonej klepsydrze. Zainteresował się lecącym piaskiem, uspokoił, po czym po wskazanym czasie wyraziłam zgodę na to, aby wybrała jedną z dwóch układanek. Ucieszony taką możliwością wybrał łamigłówkę logiczną. Poprosiłam, aby przez 10 minut zajął się odtwarzaniem wzorów w układance, nastawiając wskazówkę na zegarze daltońskim, celem konkretnego określenia czasu i zadania. Dzięki temu zyskałam czas na podstawowy wywiad z mamą, której zadałam pytania na podstawie których miałam możliwość „zobaczenia” Szymona jej oczami:
Jakie są 3 mocne strony Szymona?
W czym mogę im pomóc?
- Jakie Szymon ma relacje z rówieśnikami?
- Jak reaguje w sytuacjach emocjonalnych?
- Jak śpi?
- Jak jest z jedzeniem?
Z informacji od mamy wiedziałam, że chłopiec jest dobry we wszelkich aktywnościach sportowych i sprawnościowych. Mama także bardzo doceniała w Szymonie jego poczucie humoru. Obszarem wymagającym wg mamy wsparcia była cierpliwość Szymona oraz emocjonalność, jak i koncentracja uwagi. W relacjach z rówieśnikami chłopiec przejawiał zachowania egocentryczne, mało kiedy chciał współpracować, częściej w tych grupach chciał dowodzić, co większości dzieciom się po prostu nie podobało. Sypiał spokojnie, choć często miała kłopoty z samodzielnym zasypianiem i też zasypiał późno. Jadał wybiórczo, praktycznie nie jadł warzyw, za to niezwykle chętnie wszelkie słodycze i fastfoody.
Rozmowa z rodzicem jest ważna
Gdy zakończyłam wymianę informacji z mamą chłopca, zauważyłam, że Szymon przy końcówce wskazanego czasu już się niecierpliwił, więc pierwszą informacją z obserwacji dziecka, ważną dla mnie w obszarze diagnostycznym, było określenie, na jakim poziomie u Szymona funkcjonuje reakcja hamowania. Poprosiłam mamę, aby zostawiła nas na spotkaniu samych i aby wróciła za około 40 minut. Szymon naturalnie rozstał się z rodzicem. Zaproponowałam mu wówczas z pakietu multimedialnego „ADHD” zadania „Spadające liście” oraz „Pociągi”. Podczas realizacji obu z nich zauważyłam u Szymona niepokój, szczególnie podczas realizacji drugiego ćwiczenia, gdy intensywnie chciał przyspieszyć przejazd pojazdów, pukając w szybę ekranu. Następnie z tego samego pakietu wykorzystałam kartę pracy „Kolory emocji”. Poprosiłam, aby Szymon pokolorował emocje w takich barwach, jak mu się kojarzą. Potem zachęciłam, aby opisał mi słowami swój standardowy dzień, spisałam to na kartce i poprosiłam Szymona, aby przy poszczególnych wydarzeniach dnia pokolorował ten opis tymi barwami, które odpowiadają emocjom i które wówczas odczuwa. To pokazało, ile chłopiec ma w sobie emocji, dzięki temu wiedziałam, jak ważne jest, aby w dalszej pracy skupić się nad treningiem kontroli emocjonalnej. Słuchając sugestii mamy Szymona, chciałam się przyjrzeć, jak wygląda jego koncentracja uwagi, dlatego wykorzystałam długopis 3D i kartę pracy „Leniwa ósemka”. Szymon był zafascynowany pracą z możliwością wykorzystania długopisu. Opowiedziałam mu o tym, jak działa długopis, wybrał filament w ulubionym kolorze i zaczął zadanie. Początkowo irytowało go, że „tak wolno” to wszystko można zrobić, ale z czasem tak go pochłonęła ta czynność, że zrealizował zadanie do końca. Ważnym wnioskiem rozwojowym było to, że zauważyłam trudność Szymona w przekraczaniu linii środka w pracy z „leniwą ósemką”, dlatego też wykorzystałam jeszcze ćwiczenie multimedialne, w którym zadaniem dziecka było zaznaczenie spadających prawidłowo symetrycznych ósemek (leniwie leżących).
Indywidualna terapia
Po tym zadaniu wróciła do gabinetu mama, której wraz z Szymonem opowiedzieliśmy, co robiliśmy podczas spotkania. Odniosłam się do swoich obserwacji i dalszych wskazówek we współpracy. Chłopiec opowiadał z dużym zaangażowaniem, pokazał utworzoną długopisem 3D leniwą ósemkę i zapytał mamę, czy może jutro przyjść znowu na zajęcia. Mama, uśmiechając się, odpowiedziała, że jutro nie, ale już za chwilę umówi kolejne spotkanie. Zadaniem domowym Szymona było kreślenie przez dwie minuty dziennie w rozsypanym ryżu lub soczewicy „leniwych ósemek” w celu wzmocnienia linii środka (przez około dwa tygodnie). Wspomnienie tego pierwszego spotkania odnoszę dziś do już do dojrzalszego Szymona, z którym współpracuję od dwóch lat w trybie cotygodniowych spotkań. Zajęcia, które realizuję z nim obecnie, w dużej mierze skupiam na emocjach, afekcie współpracy i ćwiczeniach pamięci operacyjnej. Przez te dwa lata ćwiczyliśmy przede wszystkim reakcje hamowania, wzmacnialiśmy linię środka, wykorzystując między innymi ćwiczenia z kinezjologii edukacyjnej oraz poszerzaliśmy kontekst inteligencji emocji wraz z treningiem zastępowania zachowań trudnych. (np. ćwiczenie z pakietu „Co zamiast?”). Szymon niezmiennie lubi pracę z długopisem 3D, więc jesteśmy umówieni, że raz na cztery spotkania wykorzystujemy długopis do pracy (wszystkie karty z pakietu już zrealizował, obecnie tworzy swoje). Podczas ostatnich kilku spotkań definiowaliśmy, czym jest dynamizm emocji i czemu służy jego rozumienie. Wykorzystałam ćwiczenie „Co czuje Kasia?”, odnosząc się do tego, jak czasami w krótkim czasie zmieniają się nasze uczucia. To, co Szymon często podkreśla w takich sytuacjach, brzmi: „Jak dobrze, że inni też tak mają”, czyli taka świadomość daje mu poczucie ulgi, a jednocześnie też chęć do pracy nad trenowaniem swojej samokontroli emocjonalnej. To wrażenie ulgi pozwala pozbyć się poczucia winy, które jest postawą psychologiczną oddalającą nas od siebie, a żeby móc wypracować zachowania w zakresie samoświadomości, nie możemy być „daleko od siebie”. Z obszaru „Gotowość do poświęceń” wykorzystaliśmy na ostatnim spotkaniu „Komiks dialogowy”. Tego rodzaju zadanie pozwala Szymonowi wczuwać się w emocje innych. Postawa empatyzowania jest istotna z uwagi na już mniej utrzymujące się trudności relacyjne chłopca, aczkolwiek wśród rówieśników ma dwie pojedyncze relacje koleżeńskie, choć, jak sam twierdzi, jest to dla niego wystarczające. Analogicznie do ćwiczenia multimedialnego zbudowaliśmy dialog w ostatniej sytuacji konfliktu chłopca z tatą i przypisaliśmy temu emocje jego i taty. To pozwala Szymonowi lepiej rozumieć postawy dorosłych, których czasami w danym momencie nie pojmuje, przez co reaguje np. nieadekwatną złością.
Stały trening pamięci
W związku ze zmianą etapu edukacyjnego chłopca, jak również z większymi wymaganiami edukacyjnymi, Szymek potrzebuje stałego treningu pamięci bezpośredniej. Treści edukacyjnych jest coraz więcej, dlatego intensywnie pracujemy nad pamięcią słuchową i wzrokową. Sam chłopiec często domaga się zadań w tym zakresie, gdyż czuje, jak ważne jest to w połączeniu z jego sprawnością zadaniową na lekcjach. Wykorzystaliśmy ćwiczenie celem ćwiczeń pamięci słuchowej „Prezenty urodzinowe” − wersję trudniejszą, po czym zaznaczaliśmy odpowiedzi na karcie pracy do tego zadania. Ulubionym zadaniem Szymona z pakietu multimedialnego „ADHD” jest ćwiczenie „Haki pamięciowe”. Wielokrotnie modyfikowaliśmy to zadanie, tworząc nowe skojarzenia i kodując nowe ciągi liczbowe. Uniwersalizm pakietu pozwala go stosować w odniesieniu do młodszego i nieco starszego dziecka. Duża część zadań może stanowić matrycę do tworzenia ćwiczeń w formie nie tylko multimedialnej. Analogicznie można odnosić się do strefy najbliższej rozwoju dziecka i jego potrzeb. Zasobem pakietu jest różnorodność zadań oraz możliwość elastycznego wykorzystania go. Cytując Szymona: „Pracując z takimi zadaniami, można się ucieszyć swoim ADHD”. Życzę naturalnej radości Waszej i Waszych uczniów w wykorzystaniu zadań i kart pracy z pakietu „ADHD”.
Przetestuj pakiet ADHD -> https://programy.educhmura.pl/edut-lux-demo-3yjsiqprik6jiqprik6j26wbcrre/
______________________________
Autorka: Monika Bekker-Goska
