Percepcja wzrokowa umożliwia zrozumienie docierających bodźców wzrokowych. W przypadku dzieci jest szczególnie ważne, aby kontrolować jej poprawny rozwój. Wszelkie zaburzenia mogą powodować trudności w codziennym funkcjonowaniu, w szczególności na etapie szkolnym. Przedstawiamy, czym jest percepcja wzrokowa, a także, co może świadczyć o tym, że u dziecka występuje zaburzenie percepcji wzrokowej.
Percepcja wzrokowa – co to jest?
Percepcja to złożony proces poznawczy umożliwiający odbiór zjawisk lub procesów w oparciu o pracę narządów zmysłowych. Percepcja wzrokowa zamiennie bywa nazywana spostrzeganiem wzrokowym. Określenie to odnosi się do zdolności umożliwiającej rozpoznawanie i rozróżnianie docierających bodźców wzrokowych oraz ich interpretowania w oparciu o przeszłe doświadczenia. Percepcja wzrokowa stanowi umiejętność koncentrowania wzroku, dostrzegania barw i kształtów, a także wyłapywania poszczególnych elementów z całości. Interpretowanie bodźców odbywa się w mózgu, a nie na powierzchni siatkówki. Za samą zdolność widzenia odpowiadają funkcje wzrokowe, dlatego są one wykorzystywane do opisywania wad wzroku, co ma przełożenie na percepcję. Możliwość prawidłowego rozpoznawania bodźców odbywa się przy sprawnym analizatorze wzrokowym (oko, nerw wzrokowy) i poprawnie funkcjonującej potylicznej części mózgu.
Czym są zaburzenia percepcji wzrokowej?
Zaburzenia percepcji wzrokowej mogą być spowodowane przez bardzo wiele czynników. Najczęściej spowodowane są przez uszkodzenia kory mózgowej, nieprawidłowy rozwój gałek ocznych czy też nieprawidłową pracę mózgu. W trakcie diagnozowania dziecka, specjalista musi rozróżnić wady wzroku od zaburzeń występujących w obrębie analizatora wzrokowego. W przypadku zaburzenia percepcji wzrokowej objawy mogą być dostrzegalne już u małych dzieci.
Rozpoznawanie zaburzeń percepcji
Sygnały świadczące o tym, że u dziecka może być zaburzona percepcja:
Okres przedszkolny – trudność w układaniu klocków zgodnie ze wzorem, wydłużony okres odnajdywania różnic pomiędzy obrazkami, niechęć do wykorzystywania zabawek. Dziecko posiada trudność koncentracji swojej uwagi na przedmiotach trzymanych w rękach oraz dostrzegalny jest słabszy rozwój koordynacji wzrokowo-ruchowej.
Okres nauki czytania i pisania – dziecko, które posiada zaburzone zdolności percepcyjne wykazuje większą trudność w opanowaniu nauki czytania. Nie może zapamiętywać liter, a także je myli. Podczas przepisywania tekstu dokonuje bardzo dużo błędów – zamiana liter, pomijanie ogonków czy kresek, a także zapisywanie ich w obróconej lub lustrzanej formie.
Starszy wiek szkolny – uczeń wykazuje o wiele wolniejsze tempo czytania, dlatego z trudem samodzielnie uczy się szkolnych przedmiotów. Szwankuje jego pamięć wzrokowa, co skutkuje dysonansem poznawczym, czyli zgodnością obrazu z pamięciom. W notatkach dziecka licznie występują błędy, skreślenia i próby poprawy.
W rzeczywistości nieodpowiednie spostrzeganie wzrokowe przekłada się na trudności nie tylko w przypadku przedmiotów humanistycznych, ale również i ścisłych. W szczególności problemy stwarzają zagadnienia geometryczne, rozwiązywanie zadań rynkowych czy w obrębie mapy fizycznej. Dziecko ma trudność w określeniu wschodu i zachodu. Nieprawidłowo rozwinięte funkcje wzrokowo-przestrzenne w mózgu mogą dawać zupełnie inne objawy, dlatego wszelkie obawy warto skonsultować ze specjalistą.
Postępowanie z dzieckiem posiadającym zaburzenia percepcji
Wady wzroku są stosunkowe proste w korygowaniu czy leczeniu. W przypadku dzieci posiadających zaburzenia percepcji pomocne jest odnalezienie źródła problemów, co ułatwi opracowanie schematu dalszego postępowania. Niepoprawne przetwarzanie wzrokowo-przestrzenne sprawia, że dziecko zbyt dużo uwagi poświęca na rozpoznawanie kształtów, a nie na rozumienie treści. W konsekwencji pojawia się trudność z nauką czytania i pisania. Percepcja wzrokowo-ruchowa może być z powodzeniem rozwijana za pomocą odpowiednich ćwiczeń. Dla dzieci szkolnych percepcja wrażeń usprawniana jest podczas zajęć korekcyjno-kompensacyjnych. Dodatkowo rekomendowana jest praca rodzica z dzieckiem już od najmłodszych lat, aby jak najlepiej rozwinąć te umiejętności.
Ćwiczenia umożliwiające rozwój percepcji wzrokowej
Kiedy już wiadomo, czym jest percepcja, warto zdecydować się na wykonywanie pracy z dzieckiem, która umożliwi usprawnienie pamięci, spostrzegawczości czy koordynacji wzrokowo-ruchowej. Może się to odbywać na wiele sposobów, przede wszystkim podczas zabawy.
Ćwiczenia na rozwój percepcji wzrokowej
Zachęcanie dziecka do układania figur i kształtów podczas zabawy klockami. Rodzic układa figury w różnych kolorach, a następnie prosi dziecko o odwzorowanie ułożonego kształtu.
Ćwiczenia polepszające pamięć
Zadaniem rodzica jest ułożenie wzoru, zaprezentowanie go dziecku przez krótki czas i poproszenie o odtworzenie go przez dziecko z pamięci. Równolegle doskonale sprawdzają się do tego wszelkiego rodzaju układanki i puzzle. Rekomendowane jest wykorzystywanie drewnianych zabawek, a także zachęcanie do nauki piosenek lub wierszyków.
Ćwiczenia na koordynację wzrokowo-ruchową
Niemalże na każdym kroku można usprawniać koordynację wzrokowo-ruchową u dziecka. Podczas codziennego spaceru można na przykład rozmawiać o tym, który przedmiot znajduje się bliżej. Na chodniku można odwzorować popularną zabawę w klasy, z wykorzystaniem strzałek określających kierunek ruchu.
Wszelkie podejmowane ćwiczenia powinny być przede wszystkim miło spędzonym czasem i wypełnieniem nudy. Korzystanie z profesjonalnych materiałów dydaktycznych wpływa na prawidłowy przebieg terapii, co skutkuje szybciej uzyskiwanymi efektami. Jednocześnie materiały te umożliwiają urozmaicenie prowadzonych zajęć.
